Nadenken over nadenken

Vooraf

Denken gaat vooraf aan nadenken. Het is dan ook noodzakelijk om te weten wat denken is om deze tekst te kunnen begrijpen.
Denken wordt hier in de strikte zin van het woord gebruikt, het is als het ware een mechanisch gebeuren. Meer hierover bij het trefwoord verstand - denken.
Nadenken daarentegen gaat veel verder dan denken. Wat het precies is, daar proberen we achter te komen.

Even nadenken over nadenken, een wat eigen-zinnige benadering.

Nadenken: "na" en "denken".
Hoe verbinden we beiden woorden? Nadenken: na het denken? Na het denken heb je het resultaat. Maar daar gaat het nu niet om, het woord "nadenken" legt het accent op een denkproces zelf, veel meer dan op het resultaat. Dus niet "na het denken".
Wat dan wel? Na ... denken. Wat vullen we in? Na wat gaan we denken. Na wat kunnen we starten met denken? Even stilstaan.

Terloops: stilstaan kan samengaan met nadenken, met denken daarentegen heeft het niets van doen. Stilte is zelfs "een vijand" van denken.

Na wat kunnen we starten met denken? In de eerste plaats na waarnemen. Het grote probleem met waarnemen is dat wij - Westerse mensen - ons denken reeds in gang zetten terwijl het waarnemen nog aan de orde is. En dan? Waarnemen en denken gaan helemaal niet samen, het denken overspoelt het waarnemen. Als er nauwelijks of geen waarnemen geweest is, wat, of waarover, valt dan nog te denken? Wat voor "materiaal" hebben we dan om over na te denken? In alle geval niets nieuws, want uit denken kan nooit iets nieuws komen, en het waarnemen is er niet of nauwelijks geweest. Wat dan wel? Herkauwen. Herkauwen van wat vroeger eens, of mogelijks al tientallen keren, gekauwd werd.
De essentie van nadenken is dat we iets nieuws hebben waarover nagedacht kan worden, en dit komt voornamelijk uit waarnemen. Hierover kunnen we dan denken. Eventueel kunnen we denken over ideeën van anderen, maar echt nieuw is dit niet en er ontbreekt iets, met name wat ik "de binnenkant" zou noemen. Het is een vorm van boekenwijsheid.

Wat die "binnenkant" precies is, daar kan je niet over nadenken, dat kan je alleen weten via het te ervaren. Hoe doe je dit? Door waar te nemen, gedachtenloos waarnemen. Door gedachtenloos waar te nemen kom je op de golflengte van wat je waarneemt.
Een voorbeeld: een kind is gefacineerd door een dier. Een volwassene niet of heel zelden. Waarom? Omdat het kind op de golflengte zit van het dier en ermee communiceert. Een volwassene daarentegen ziet de buitenkant van het dier, en ziet alleen de contouren van het dier. Hierdoor ziet hij het dier als een object. Het kind ervaart het dier "van binnen uit", het communiceert met het leven dat in het dier aanwezig is. Ieder leven stuurt bepaalde trillingen, met een bepaalde golflengte, uit. De uitdrukking "op dezelfde golflengte zitten" is veel letterlijker dan we ons voorstellen. Deze trilling, deze golflengte komt van binnenuit, is "de binnenkant", hier de binnenkant van het dier.
Een kind kan deze binnenkant waarnemen en ermee communiceren. De meeste volwassenen kunnen dit niet meer. De hoofdreden hiervoor is dat ons denken veel te vroeg in gang schiet. We hebben alleen nog maar de contouren van het dier gezien en ons denken zegt al "dit is een hond", of preciezer "een Duitse herderhond" of een kat, of welke vorm het ook heeft.
Het denken is - net als de kern van een computer - een nauwe samenwerking tussen een geheugen en een verwerkingseenheid. Het put uit dit geheugen en "opent het vakje" 'Duitse herdershond'. De volwassene staat op dit ogenblik al niet meer in contact met het dier, hij of zij is alleen nog bezig met de inhoud van het eigen geheugen, meerbepaald met "het vakje Duitse herdershond". Het waarnemen is dan ook volledig gestopt. Het denken concludeert dit - de contouren van een Duitse herdershond - ken ik, volgende. Wat is er gebeurd? De volwassene heeft helemaal geen contact gemaakt met het dier, laat staan dat hij of zij ermee gecommunceerd zou hebben. De volwassene heeft alleen maar een object gezien, een object dat beweegt, en op dit bewegen plakt het denken dan het etiket "leven". Dit is helemaal geen leven, het is gewoon dood. Het dier leeft, maar we hebben het niet waargenomen.
In het evangelie van Thomas (logion 91) staat:

 
Ze zeiden hem: 
Zeg ons wie gij zijt opdat wij in u geloven. 
Hij zei hun: 
Gij doorgrond het aanschijn van hemel en aarde 
en Hem die voor u staat gij herkent hem niet 
en dit ogenblik: gij kunt het niet waarderen.

Hoe kunnen we tot leven komen? Door ons te verbinden met het leven zelf, het leven in de hond, in de medemens, zelfs in het weer, in om het even wat.
Ons opnieuw verbinden. In het Latijn heet dit "re-ligare". Hiervan is ons Nederlands woord religie afgeleid. De essentie van leven is dat we ons verbinden met alles wat leeft. Dit kunnen we alleen van binnen uit, door de golflengte van het leven in onszelf toe te laten. Ons denken - alsook producten van het denken, voornamelijk angst - sluit hermetisch af. Hoe openen we deze golflengte? Door waar te nemen, alleen waarnemen, niet meer, niet minder.

Wat zit er in ons geheugen? Platgetreden paden. Er kan nooit iets nieuw inzitten, het kan hoogstens nieuw geweest zijn op het moment dat we het er in gestopt hebben, maar nooit wanneer we het eruit halen.

Platgetreden paden 
hebben het voordeel 
dat ze plat zijn. *

Nadenken over nadenken